Górnośląskie Centrum Medyczne - Szpital w Ochojcu - www.gcm.pl

Informacje ogólne

Nierówność kończyn dolnych jest poważną wadą, zaburzającą funkcjonowanie całego narządu ruchu. Skrócenie kończyny jest problemem nie tylko kosmetycznym, ale także psychologicznym. Wyrównanie za pomocą wkładki czy buta zmniejsza negatywne skutki statyczne, równocześnie ułatwia dostrzeganie tej wady przez otoczenie. Nierówność kończyn dolnych może być rzeczywista, spowodowana skróceniem lub wydłużeniem jednej z kończyn, oraz czynnościowa, spowodowana utrwalonymi przykurczami w stawach. Nierówność kończyn dolnych rzędu 1-1,5 cm obserwujemy u 5%-10% zdrowej populacji. Najważniejszym czynnikiem etiologicznym tej wady, występującym w około 40% przypadków są zmiany wrodzone.

Następstwem nierówności kończyn dolnych jest skośne ustawienie miednicy. Powoduje ono powstanie bocznego skrzywienia odcinka lędźwiowego kręgosłupa oraz zaburzenia funkcjonowania stawu biodrowego. Chory dla utrzymania równowagi ustawia stopę kończyny krótszej w maksymalnym zgięciu podeszwowym lub zgina kończynę dłuższą w stawie kolanowym i biodrowym. Nadmierne obciążenie stawu biodrowego wywołuje bóle, a w późniejszym wieku jest przyczyna rozwoju zmian zwyrodnieniowych stawu.

Przy skróceniu do 3 cm, wystarczające jest wyrównanie wkładką lub butem ortopedycznym. Przy większych skróceniach należy rozważyć leczenie operacyjne. Wyrównanie długości kończyn można osiągnąć poprzez: - zablokowanie rosnącej chrząstki wzrostowej kończyny dłuższej, - skrócenie kończyny dłuższej lub wydłużenie krótszej.

Według aktualnego stanu wiedzy wydłużenie krótszej kończyny jest korzystniejsze z następujących względów:

1. operację przeprowadza się na chorej, a nie jak w przypadku skracania na zdrowej kończynie;
2. podczas wydłużania możliwa jest równoczesna korekcja ewentualnych zniekształceń towarzyszących skróceniu kończyny;
3. po wydłużeniu wzrost chorego nie ulega zmianie (przy skracaniu wzrost ulega obniżeniu);
4. przez wydłużenie można bardziej zmniejszyć dużą różnicę w długości kończyn niż przy skracaniu;
5. zablokowanie chrząstki wzrostowej nie pozwala na precyzyjne wyrównanie długości kończyn.

Operacyjne metody wydłużania kończyn możemy podzielić na trzy grupy:

1. pobudzanie aktywności chrząstki wzrostowej,
2. wydłużanie poprzez przecięcie kości dłutem i jej jednoczasowe rozciągnięcie,
3. stopniowe wydłużanie kości po otwartej lub przezskórnej osteotomii.

Obecnie stosuje się praktycznie tylko metody z grupy trzeciej.

Najbardziej popularnymi na świecie metodami wydłużania kończyn jest metoda Ilizarowa oraz wydłużanie ponad gwoździem śródszpikowym.

Wybór metody zależy od wieku dziecka i obecności dodatkowych deformacji.

• Metoda Ilizarowa polecana jest dla dzieci do 11-13 roku życia, u których skróceniu towarzyszą dodatkowe deformacje kończyny.

• Wydłużanie ponad gwoździem śródszpikowym polecane jest dla dzieci od 11-13 roku życia z prostym skróceniem.

Stosowane do wydłużania aparaty pozwalają na chodzenie z pełnym obciążaniem kończyny już od pierwszych dni po zabiegu.

Obie operacje polegają na podskórnym przecięciu kości i stopniowym jej wydłużaniu. W przypadku metody Ilizarowa zewnętrzny stabilizator usuwamy dopiero po przebudowaniu się kostniny w miejscu wydłużania do prawidłowej kości. W przypadku wydłużania ponad gwoździem śródszpikowym zewnętrzny stabilizator zdejmujemy zaraz po zakończeniu wydłużania, co bardzo przyspiesza powrót sprawności ruchowej kończyny.

Należy pamiętać, że warunkiem powodzenia leczenia jest pełna współpraca pacjenta:

1. musi on chodzić z pełnym obciążaniem operowanej kończyny,
2. bardzo ważną rolę odgrywa intensywne usprawnianie ruchowe, podjęte od pierwszego dnia po zabiegu, mająca na celu zachowanie pełnej sprawności wydłużanej kończyny i kontynuowane przez cały okres leczenia.

Wydłużanie kończyn jest procesem dość długim, całkowity czas leczenia, potrzebny do wydłużenia kończyny o 1 cm wynosi około 35 dni. Na ogół pacjent przebywa w Oddziale w czasie pierwszego okresu leczenia, czyli rozkręcanie aparatu, zazwyczaj w tempie 1 mm na dobę, natomiast w okresie stabilizacji (oczekiwanie na uwapnienie kości), a często przy prostych wydłużeniach a także w okresie dystrakcji, pacjenci przebywają w domu.

 Najczęściej spotykane powikłania leczenia operacyjnego:

1. przedwczesna przebudowa kostniny uniemożliwiająca wydłużanie, spotykana  u około 10% leczonych
2. zakażenia skóry dookoła grotów mocujących aparat do kości u około 9% leczonych
3. zakażenie wydłużanej kości spotykane u około 3% leczonych
4. kątowe zagięcie wydłużanej kości
5. przykurcze mięśniowe i ograniczenie ruchomości stawów
6. podwichnięcia i zwichnięcia stawów wydłużanej kończyny
7. uszkodzenie nerwów i naczyń wydłużanej kończyny u około 10% leczonych
8. psychologiczne i społeczne problemy leczonego dziecka
9. opóźniona przebudowa regeneratu kostnego
10. staw rzekomy w miejscu wydłużania
11. złamania kości w miejscu jej wydłużenia u około 3% leczonych
12. uszkodzenie stabilizatora uniemożliwiające wydłużenie