Informacje ogólne
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest to przewlekła choroba o etiologii wieloczynnikowej będącej następstwem zaburzenia równowagi pomiędzy procesami degradacji i regeneracji chrząstki stawowej oraz warstwy podchrzęstnej kości. Może ona dotyczyć jednego lub obu stawów. Częstość występowania choroby wzrasta wraz z wiekiem.
Ze względu na etiologię chorobę możemy podzielić na dwie grupy:
- pierwotną ( idiopatyczną ), której przyczyn nie możemy jednoznacznie określić
- wtórną, która związana jest z istnieniem konkretnej przyczyny choroby np.: rozwojowej dysplazji stawu biodrowego, urazów, jałowej martwicy głowy kości udowej, zmian zapalnych stawów.
W chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego zniszczeniu ulega chrząstka stawowa, warstwa podchrzęstna kości ulega sklerotyzacji, tworzą się torbiele i wyrośla kostne, dochodzi do stanu zapalnego maziówki i zwłóknienia torebki stawowej, a szpara stawowa ulega przewężeniu.
W wyniku tych zmian obserwujemy deformację stawu, ograniczenie ruchomości, nieprawidłowe ułożenie ze skróceniem kończyny dolnej, osłabienie siły mięśniowej oraz ból nasilający się przy ruchach. W miarę rozwoju choroby obserwujemy narastanie dolegliwości, które nie ustępują po zastosowaniu leków. Choroba stopniowo może doprowadzić do kalectwa pacjenta.
Leczenie zachowawcze przynosi efekt tylko w początkowej fazie. W przypadku nasilenia zmian destrukcyjnych stawu konieczne staje się wykonanie operacji wymiany stawu biodrowego, czyli endoprotezoplastyki biodra. Moment, w którym decydujemy się na zabieg operacyjny, zależy od stopnia zaawansowania zmian, progresji choroby, ewentualnej przyczyny, wieku pacjenta. Ostateczna decyzja o leczeniu operacyjnym zostaje podjęta wspólnie przez lekarza i pacjenta, zwłaszcza, że proponowany zabieg oprócz korzyści niesie ryzyko powikłań.
Rodzaje endoprotez biodra:
- niecementowana (standardowa) dla pacjentów w średnim wieku o stosunkowo zdrowych kościach,
- cementowana dla pacjentów starszych ze zmianami osteoporotycznymi w kościach(do połączenia endoprotezy z kością używany jest specjalny cement kostny),
- połowicza dla pacjentów starszych po złamaniu szyjki kości udowej,
- przynasadowa (krótkotrzpieniową) u młodych i aktywnych chorych,
- odtwarzająca powierzchnię stawu biodrowego (kapoplastyka) u młodych, aktywnych chorych z niewielkimi zmianami głowy kości udowej,
- trzpieniem tzw. szyjkowym u młodych i aktywnych chorych,
- rewizyjna dla pacjentów, u których istnieje konieczność wymiany zużytej lub obluzowanej endoprotezy,
- poresekcyjna lub onkologiczna dla pacjentów ze znaczną destrukcją części bliższej kości udowej.
Ryciny. Radiogramy stawu biodrowego po przebytej endoprotezoplastyce stawu biodrowego:
1 - całkowitej niecementowanej, 2 – całkowitej cementowanej, 3 - połowiczej, 4 – przynasadowej, 5 – kapoplastyce, 6 - rewizyjnej, 7 – onkologicznej.
Ważnym elementem przy endoprotezoplastyce jest dobór implantu w zależności od rodzaju materiału, z którego wykonane są elementy endoprotezy zwłaszcza połączenie głowa-panewka np. metal-metal, ceramika-ceramika, ceramika-polietylen, metal-polietylen. Typ zastosowanego implantu zależy od wieku pacjenta oraz stopnia destrukcji kości i stawu. Ostateczną decyzję o rodzaju założonej endoprotezy podejmuje lekarz operujący w zależności od stanu miejscowego podczas zabiegu.
Opis standardowego zabiegu endoprotezoplastyki biodra
Podczas zabieg wykonujemy cięcie skóry i tkanki podskórnej po stronie bocznej uda o długości ok. 15 cm. Przecinamy powięź na wysokości krętarza większego, odcinamy przyczep mięśnia pośladkowego średniego i małego, a następnie usuwamy torebkę stawu biodrowego. Po zwichnięciu stawu odcinamy głowę kości udowej z częścią szyjki. Frezami kostnymi opracowujemy panewkę kostną stawu a następnie, po sprawdzeniu przymiarami wymiaru, osadzamy w niej panewkę endoprotezy. Przystępujemy do przygotowania kanału kości udowej, który opracowujemy specjalnymi raszplami. Na przymiarach sprawdzamy wymiary trzpienia i długość głowy. Po sprawdzeniu stabilności i zakresu ruchomości w operowanym stawie osadzamy w nim ostateczny trzpień endoprotezy. Zakładamy odpowiednią głowę i nastawiamy staw. Zakładamy drenaż (najczęściej 2 dreny Redon) szyjemy warstwowo tkanki. Zakładamy opatrunek i kończymy zabieg operacyjny. Czasami przy dużej destrukcji kości niezbędnym staje się uzupełnienie ubytków przeszczepami kości własnej lub alogenicznej z banku tkanek.
Najczęściej spotykane powikłania endoprotezoplastyki biodra
Należy wiedzieć, że endoprotezoplastyka biodra jest zabiegiem trudnym, długotrwałym, połączonym z utratą znacznej ilości krwi i obciążającym zdrowie operowanego. Operacja ta pomimo zachowania przez lekarzy należytej staranności i ostrożności podczas wykonywania tej procedury i oczywistych korzyści, jakie niesie dla chorego, obarczona jest ryzykiem powikłań, które mogą mieć istotny wpływ na dalsze zdrowie i życie pacjenta.
Do powikłań, które mogą towarzyszyć zabiegowi należą:
1. Powikłania związane z procesem znieczulenia ogólnego lub częściej stosowanego podpajęczynówkowego do zgonu okołooperacyjnego włącznie. Szczegółowych informacji może udzielić anestezjolog kwalifikujący do zabiegu.
2. Powikłania związane z przebiegiem zabiegu:
- Utrata krwi, która wymaga przetoczenia koncentratu krwinek czerwonych lub osocza od niespokrewnionego dawcy (krew przetaczana jako tkanka obca dla biorcy może dać różnego typu odczyny; od wzrostu temperatury, poprzez zakażenia wirusowe, odczyn anafilaktyczny aż po odczyn hemolityczny, mogący kończyć się zgonem).
- Nieprawidłowe osadzenie elementów endoprotezy.
- Niemożność osadzenia elementów implantu ze względu na nasiloną destrukcję kości i stawu zwłaszcza przy endoprotezoplastykach rewizyjnych (pozostawienie tzw. biodra wiszącego).
- Zmiana proponowanego przed zabiegiem typu endoprotezy.
- Złamanie panewki lub trzonu kości udowej przy wprowadzaniu implantu wymagające dodatkowego zespolenia.
- Wydłużenie lub skrócenie operowanej kończyny.
- Powikłania neurologiczne łącznie z uszkodzeniem i porażeniem nerwu udowego, kulszowego, zasłonowego, skórnego bocznego uda, odpowiadających za prawidłową funkcję ruchową i czuciową kończyny dolnej.
- Uszkodzenia dużych naczyń tętniczych i żylnych prowadzące do masywnego krwawienia (konieczność poszerzenia zabiegu i wykonanie operacji z rekonstrukcją naczyniową).
- Zatorowość płucna, niewydoloność krążeniowo-oddechowa, zawał serca, zaburzenia rytmu serca, wstrząs kardiogenny lub pokrwotoczny, udar mózgu mogące wymagać leczenia w Oddziale Intensywnej Terapii i stosowania procedur podtrzymujących życie, a nawet doprowadzić do zgonu pacjenta.
- Oparzenie wywołane przez polimetakrylan metylu (cement kostny).
- Uszkodzenie dróg moczowych i niedrożność moczowodów.
- Zwichnięcie endoprotezy.
3. Powikłania okresu pooperacyjnego:
- Związane z typem znieczulenia (nudności, wymioty, spadki ciśnienia, zaburzenia pracy serca).
- Nieprawidłowe gojenie rany pooperacyjnej lub zakażenie rany.
- Nasilone krwawienie z rany, krwiak w okolicy operowanej.
- Martwica tkanek w okolicy rany.
- Zakażenie głębokie kości wokół implantu wymagające powtórnej operacji i usunięcia protezy oraz długotrwałego leczenia farmakologicznego.
- Zakrzepica żylna najczęściej obejmująca żyły kończyn dolnych objawiająca się bólem, obrzękiem i przekrwieniem oraz owrzodzeniami kończyny trwającymi od kilku dni do kilku tygodni, a czasami do końca życia i wymagającymi długotrwałego leczenia farmakologicznego, a nawet amputacji kończyny zwłaszcza u pacjentów z towarzyszącą cukrzycą lub miażdżycą.
- Przedłużony okres unieruchomienia w łóżku po zabiegu operacyjnym z zastosowaniem różnego typu opatrunków gipsowych.
- Pooperacyjne zwichnięcie endoprotezy, złamanie okołoprotezowe miednicy lub kości udowej, zwłaszcza przy nie przestrzeganiu zaleceń rehabilitacji pozabiegowej lub zbyt wczesnym obciążaniu kończyny wymagające ponownego zabiegu operacyjnego lub leczenia zachowawczego z założeniem unieruchomienia gipsowego.
- Aseptyczne obluzowanie implantu na skutek zużywania się materiału lub reakcji organizmu na zastosowaną endoprotezę.
- Złamanie implantu (konieczność operacyjnej wymiany na nowy).
- Skostnienia okołostawowe utrudniające ruchomość w operowanym stawie.
- Powikłania nefrologiczno-urologiczne (niewydolność nerek, zatrzymanie moczu i konieczność dializoterapii).
- Odczyny uczuleniowe na składniki, z których wykonane są elementy endoprotezy (konieczność usunięcia implantów).
- Utrzymywanie się dolegliwości bólowych.
- Drukuj
- Powrót
